ANGST deel 1: ‘Existentiële angst is niet zo maar een angst’

Gister vroeg Flores aan mij om wat voor de vuist weg te schrijven over existentiële angst. Als ik nou zou aangeven hoe je die angst met cognitieve gedragstherapie aanpakt, dan zou hij vervolgens laten zien wat een psychoanalytische therapeut zou doen.

Datum

26 augustus 2011

Leestijd

3 min

Type

Artikel

De moeder van alle angsten

Nadat ik heb toegezegd bekruipt mij de angst dat existentiële angst geen onderwerp is om zomaar en passant over te schrijven. Existentiële angst is immers niet zo maar een angst. Het is een oerangst, de moeder van alle angsten zogezegd. Maar goed, laat ik het maar eens proberen en niet zomaar uitgaan van mijn angstige aannames.

Wanneer spreken we van existentiële angst?

Terug naar het onderwerp. Op welk moment spreek je eigenlijk van existentiële angst? Gevoelsmatig heb ik er wel ideeën over, maar tijdens VGCT, de opleiding tot cognitief gedragstherapeut die ik gevolgd heb, is het nooit zo specifiek aan bod gekomen. Ik ga toch maar even googelen en stuit op dit uiterst interessante artikel op de site van spreekuurthuis. Hierin worden vier fundamentele existentiële gegevenheden beschreven. De Amerikaanse existentieel psychiater Irvin D. Yalom is degene die ze benoemd heeft. Ik ga er maar even aan voorbij dat hij een psychoanalytische achtergrond heeft. Hij beschrijft:

De onvermijdelijkheid van de dood voor onszelf en voor degenen die wij liefhebben.
De vrijheid die we hebben om ons leven de vorm te geven die wij willen.

Onze essentiële eenzaamheid.
En ten slotte de afwezigheid van een duidelijke zin of betekenis van het leven.

De onvermijdelijkheid van de dood

Vier thema’s….nou ja, laat ik het dan houden bij één ervan, anders kan ik dat ‘voor de vuist weg’ wel vergeten. Het eerste thema: De onvermijdelijkheid van de dood voor onszelf en voor degenen die wij liefhebben. Volgens de cognitieve gedragstherapie zou je de reactie van iemand die geconfronteerd wordt met dit thema onder de loep nemen (hoe denkt de persoon en wat voelt hij en doet hij vervolgens). Daarna ga je onderzoeken hoe effectief die reactie is en hoe de persoon er anders (dat wil zeggen: adequater) mee om zou kunnen gaan. Een voorbeeld van hoe zo een sessie er in het echt uit zou zien vind je terug in een aflevering van de tv-serie KRO’s rode kamer.

Terminale ziekte

Een man heeft een terminale ziekte en wordt daarmee geconfronteerd met zijn naderende einde. Wat hij vooral moeilijk vindt is het afscheid van zijn vrouw en kinderen. Dit doet hem dermate pijn dat zijn reactie is dat hij zich terugtrekt van anderen. Op de korte termijn helpt hem dat: hij hoeft even niet aan het verdriet. Echter, op de langere termijn voelt hij zich er alleen maar rotter door. Hij voelt zich eenzaam in zijn verdriet en ervaart steeds meer afstand van zijn geliefden. In de rode kamer wordt deze strategie ter discussie gesteld en krijgt hij handvatten voor een effectievere strategie: zich openstellen tegenover zijn geliefden en zijn verdriet delen.

Een mooie aflevering

Het gaat erom dat hij deze nieuwe strategie ook echt in de praktijk brengt, zodat hij ook echt kan ervaren dat dit voor hem werkt. Dit doet de man onder meer door zich voor de camera te richten tot zijn kinderen en zijn gevoelens te delen. Ik vind het een mooie aflevering.